ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΤΗΣ ΖΟΥΠΟΥΝΑΣ.

 ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΤΗΣ ΖΟΥΠΟΥΝΑΣ.

Α. Οδηγίες καθαρισμού και φροντίδας μεταξωτών υφασμάτων. 

Με την υποσημείωση πάντοτε πως το μετάξι της ζουπούνας μας όταν αυτή ανήκει στην κατηγορία των κειμηλίων δέχεται μόνον τη φροντίδα των συντηρητών. 

Το μεταξωτό είναι φυσικό ύφασμα ζωικής προελεύσεως και ανήκει στην κατηγορία των πολυτελών υφασμάτων. Οι  ίνες του παράγονται από το κουκούλι του μεταξοσκώληκα. Οι ονομασίες σατέν,  σουά σοβάζ και σαντούγκ αναφέρονται στην υφή του μεταξιού και την οριοθετούν ως λεία, ματ, άγρια. Ανάλογα με την πυκνότητα της ύφανσης και το πάχος του μεταξονήματος τα μεταξωτά υφάσματα διακρίνονται σε κρεπ, ταφτά, ζορζέτα, μουσελίνα, βελούδο, Μαροκέν κτλ.Τα καλά μεταξωτά δεν έχουν πρόβλημα στο να πλυθούν. Χρειάζονται όμως ειδική μέριμνα γι αυτό. 

Το σύνηθες πρόβλημα στη  μεταξωτή ζουπούνα των χορευτριών είναι ο φαινομενικός αποχρωματισμός του υφάσματος στην περιοχή της μασχάλης. Αν το μεταξωτό της ζουπούνας μας είναι καλής ποιότητας αυτή μπορεί να πλυθεί στο χέρι ως εξής: γεμίζουμε την μπανιέρα με χλιαρό νερό και προσθέτουμε υγρό απορρυπαντικό για ευαίσθητα ή μάλλινα ρούχα σε μικρή ποσότητα και το διαλύουμε πάρα πολύ καλά. Απλώνουμε την ζουπούνα μέσα στην μπανιέρα την ανακινούμε ελαφρά χωρίς να την τσαλακώσουμε και 45 λεπτά μετά ανοίγουμε το πώμα της μπανιέρας να φύγει το νερό χωρίς  να μαζέψουμε τη ζουπούνα. Ξαναβάζουμε τα πώμα, γεμίζουμε με κρύο νερό και πάλι ανακινούμε ελαφρά για να ξεπλυθεί η ζουπούνα. Αν θέλουμε σε αυτή τη φάση βάζουμε ένα κουταλάκι ζάχαρη και μισό καπάκι άσπρο ξύδι στο νερό για να δώσουν λάμψη στο μετάξι. Αδειάζουμε το νερό, κι αφήνουμε τη ζουπούνα να ρίξει το περισσότερο από το νερό της. Τοποθετούμε μέσα στην μπανιέρα μια σκάφη πλαστική ανάποδα και πάνω σε αυτήν το πολύ διπλωμένη στα δύο (λαιμός προς ποδόγυρο) τη ζουπούνα μας για τα τη βοηθήσουμε να αποβάλλει ακόμη περισσότερο νερό. 

Όταν την νοιώσουμε υγρή, αλλά όχι βρεγμένη να στάζει, τότε τη βάζουμε σε κρεμάστρα από την ανάποδη, την στρώνουμε καλά επάνω της και τη βγάζουμε στον καθαρό αέρα να στεγνώσει μέχρι το σημείο του νωπού. Το στέγνωμα σε στεγνωτήριο δεν ενδείκνυται. Τα στεγνωτήρια αναπτύσσουν υψηλές θερμοκρασίες για το στέγνωμα των ρούχων και οι ευαίσθητες ίνες του μεταξιού μπορεί να καταστραφούν.

Όταν η ζουπούνα μας είναι νωπή από το πλύσιμο αλλά προς το στεγνό, τότε μπορεί να σιδερωθεί, πάλι όμως με πολύ προσοχή. Σιδερώνουμε πάντοτε από την ανάποδη με χλιαρό προς ζεστό σίδερο και με φορά την φορά ύφανσης των ινών, χωρίς να τεντώνουμε υπερβολικά, αλλιώς θα έχουμε «σακούλιασμα» του ρούχου. Στην πραγματικότητα σιδερώνουμε την έσω επένδυση της ζουπούνας, που είναι κατά το σύνηθες βαμβακερό ύφασμα, αλλά σε φορά σαν να σιδερώναμε γυμνό το μετάξι. Μετά το σιδέρωμα αφήνουμε το ύφασμα να κρυώσει και στη συνέχεια φροντίζουμε για το κρέμασμα και την αποθήκευση του.

Λίγα λόγια επιπλέον για τη σχεση της ζουπούνας μας με το νερό:

Σε περίπτωση παράστασης σε ανοιχτό χώρο με βροχή, αποχωρούν άμεσα και πάραυτα οι ζουπούνες. Ειδικά όσες δεν έχει δοκιμαστεί η αντοχή των χρωμάτων τους στο νερό.

Επειδή η ζουπούνα αποτελείται κι από το εσωτερικό ύφασμα που την επενδύει αλλά και από νήματα τυχόν κεντημάτων πάνω σε αυτήν, καλό είναι να ληφθούν κι αυτά υπ όψιν. Όσον αφορά το φοδράρισμα της η σωστή μοδίστρα σας το έχει πλύνει και σιδερώσει πριν ξεκινήσει το ράψιμο, οπότε όσο ήταν να μαζέψει, μάζεψε και δεν υπάρχει τέτοιος φόβος κατά το πλύσιμο. Αν όμως το ύφασμα φοδραρίσματος δεν έχει πλυθεί πριν το ράψιμο του, λόγω του ότι είναι βαμβακερό θα δημιουργήσει πρόβλημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ζουπούνα επιδέχεται μόνον στεγνό καθάρισμα αλλιώς θα πρέπει να ξηλωθεί κα να ξαναραφτεί.  Επίσης επίφοβη περίπτωση είναι το νήμα των κεντημάτων αν κάποια κυρία ή δεσποινίδα αποφασίσει να κεντήσει το μεταξωτό παραδοσιακό της ρούχο. Καλό είναι πριν ξεκινήσει το κέντημα να δοκιμάσει την αντοχή της κλωστής της στο νερό, δοκιμάζοντας να εμβαπτίσει τμήμα του νήματος της σε αυτό για λίγη ώρα. Αν βγάλει χρώμα, είναι σίγουρο πως και αργότερα ως κέντημα θα δημιουργήσει πρόβλημα.

  Η περίπτωση λεκέδων στο μετάξι είναι δυσκολότερο να αντιμετωπιστεί στο σπίτι και καλό είναι αν δεν έχουμε τη σχετική πείρα να μην διακινδυνεύσουμε να χαλάσουμε το πολύτιμο ύφασμα του παραδοσιακού ρούχου μας. 

Συνήθως ένας λεκές πρέπει πρώτα από όλα να… αποφεύγεται.

 Έτσι, πρώτα φτιάχνουμε τα μαλλιά και ολοκληρώνουμε το βάψιμο του προσώπου μας (το δεύτερο δεν είναι διόλου απαραίτητο) και μετά προσεκτικά ντυνόμαστε. 

Καλό είναι να μη φοριέται η ζουπούνα  κατάσαρκα. Ακόμη και όσες κυρίες και δεσποινίδες τη φοράνε με καμίς, καλό είναι από μέσα να φορούν βαμβακερό φανελάκι που κρατά τον ιδρώτα. 

Δεν τρώμε, καπνίζουμε, καθόμαστε όσο φοράμε τη ζουπούνα. Αμέσως μετά την παράσταση την βγάζουμε και την αφήνουμε να αεριστεί καλά από την ανάποδη.

Η ευαισθησία των μεταξωτών υφασμάτων δεν επιδέχεται την χρήση αποσμητικών κι αρωμάτων.

Αν παρόλα αυτά συμβεί να λεκιαστεί το ρούχο τότε όσο γρηγορότερα φροντίσουμε για την εξαφάνιση του λεκέ τόσο το καλύτερο.

Λεκέδες:

Το αίμα βγαίνει μόνον με κρύο νερό. Το ζεστό θα το σταθεροποιήσει και θα το απλώσει στο ύφασμα.

Τα προϊόντα μακιγιάζ πρώτα διαλύονται με τους δυαλύτες τους και μετά το ρούχο πλένεται.

Το κρασί θέλει αλάτι να μείνει επάνω στο λεκέ για πάνω από 40 λεπτά και μετά να πλυθεί με ελαφρώς ζεστό νερό.

Το λάδι θέλει κάτι να το ρουφήξει την ώρα που θα έχει μόλις στάξει. Καλή λύση είναι το ψωμί. Βάζουμε ψίχα ψωμιού επάνω στο λεκέ κι ελαφρά ταμπονάροντας τραβάμε το λάδι στο φωμί και δεν τρίβουμε. Στη συνέχεια πασπαλίζουμε το λεκέ με ταλκ. Αφήνουμε για αρκετή ώρα και μετά βουρτσίζουμε.  

  Όσον αφορά τη φύλαξη της μεταξωτής ζουπούνας μας κρατάμε κατά νου ότι το μετάξι πρόκειται για φυσικής προέλευσης ίνα και οφείλουμε να του δίνουμε την δυνατότητα να «αναπνέει». Ιδανική λύση γι’ αυτό οι υφασμάτινες κι όχι οι συνθετικές θήκες που προφυλάσσουν από τη σκόνη αλλά και δίνουν τη δυνατότητα στο ρούχο να αερίζεται ορθά. 

Σωστό είναι να μην αποθηκεύουμε λερωμένη την παραδοσιακή φορεσιά μας. Πολύ δύσκολα θα καθαρίσει μετά.

 Ως χώρους αποθήκευσης αποφεύγουμε τους έχοντες υγρασία ή αυτούς που αφήνουν το ρούχο εκτεθειμένο στον ηλιακό φώς.

  Επίσης φροντίδα θέλει και η κρεμάστρα που θα το κρεμάσουμε. Μία καλή ξύλινη είναι ιδανική. Αν μάλιστα καλύψουμε τους ώμους της βελούδινο ύφασμα τότε η φόρμα της ζουπούνας θα κρατηθεί ορθή περισσότερο. Όταν κρεμάμε τη ζουπούνα καλό είναι, με μια πολύ λεπτή, καθαρή καρφίτσα να κρατάμε επανωτισμένα το κάτω μέρος από τα φύλλα της. Τα εσωτερικά της κουμπιά καθώς και τα εξωτερικά καλό είναι να είναι κουμπωμένα.

Για πολύ μακρές χρονικές περιόδους αποθήκευσης τα καλά ρούχα μπαίνουν σε οριζόντια θέση και φυλάσσονται με τρόπο διαφορετικό. Ξεκινά η διαδικασία φύλαξης με τον καθαρισμό του ρούχου από λεκέδες και ιδρώτα. Μετά διπλώνεται προσεκτικά από την ανάποδη, τοποθετείται σε οριζόντια θέση μέσα σε πάνινη θήκη για να μην ακουμπάει σε άλλα ρούχα και από καιρό σε καιρό βγαίνει για το τίναγμα, τον αερισμό και το λιάσιμο του (από την ανάποδη πλευρά του πάντα). Για μακρές χρονικές περιόδους φύλαξης καλό είναι να ληφθεί υπ όψιν και η περίπτωση καταστροφής του υφάσματος από καταστρεπτική δραστηριότητα των προνυμφών των μικρολεπιδόπτερων της οικογένειας των Τινεϊδών (και όχι μόνον), τον γνωστό μας σκώρο.

Λύσεις σε αυτήν την δύσκολη περίπτωση δίνουν τα πάνινα σακουλάκια με αποξηραμένα άνθη λεβάντας που τα τοποθετούμε στο χώρο μακράς αποθήκευσης μέσα σε πάνινα σακκουλάκια. Πάνινα σακκουλάκια με αποξηραμένο δεντρολίβανο βοηθούν επίσης λόγω της καμφοράς που διαθέτει το φυτό. Επιπλέον και το αιθέριο έλαιο του κέρδου ή οι πλάκες κέδρου είναι μία καλή λύση. Το κάθε είδους αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιούμε, φροντίζουμε να είναι απολύτως φυσικό κι όχι χημικό και να μπαίνει είτε σε φύλλα χαρτιού ή κομμάτια υφάσματος είτε σε ξύλινες μικρές μπάλες που χρησιμοποιούμε γι’ αυτό το λόγο. Δεν το βάζουμε ποτέ επάνω στη ζουπούνα μας απ’ ευθείας. Τα αιθέρια έλαια είναι καυστικά και θα την καταστρέψουν.

Στην περιοχή της Θεσσαλίας απαντάται ακόμη ένας τρόπος φύλαξης των μάλλινων και μεταξωτών ρούχων μεταξύ των συλλεκτών παραδοσιακών φορεσιών, που όμως λόγω της έντονης μυρωδιάς του δεν είναι προτιμητέος για την σύγχρονη οικιακή χρήση: τα αποξηραμένα φύλλα του καπνού. 

Λένα Σαββίδου
Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό